Αναζητώντας τα ίχνη των δασικών πυρκαγιών

ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ, ΣΕ ΑΥΤΟΨΙΑ ΤΗΣ «Κ» ΤΟ 2017 ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ, ΞΥΝΕΙ ΤΟΝ ΚΟΡΜΟ ΠΕΥΚΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙ ΠΩΣ ΚΙΝΗΘΗΚΕ Η ΦΩΤΙΑ.

Τρεις ημέρες μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, η έκτακτη συνέντευξη Τύπου ξεκίνησε με δορυφορικές εικόνες – οι οποίες προβλήθηκαν δύο φορές για καλύτερη εμπέδωση.

Ο διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού Γιώργος Μαντζούρης αναφέρθηκε αρχικά στο μέτωπο της Δυτικής Αττικής. Είπε ότι στις 12.03 της 23ης Ιουλίου αποτυπώθηκε η πρώτη εστία φωτιάς στην Κινέτα και ότι σε μισή ώρα τα δορυφορικά δεδομένα κατέγραψαν 13 θερμικές εστίες πυρκαγιάς σε γραμμική διάταξη κοντά σε οδικό δίκτυο, γεγονός που κατά τον ίδιο «προξενεί εύλογα ερωτήματα». Σε αυτά τα δεδομένα στάθηκε και ο αναπληρωτής υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας, λέγοντας ότι «κάθε λογικός άνθρωπος προβληματίζεται». Μόνο που καμία υπόνοια εμπρηστικής ενέργειας δεν μπορεί να βασιστεί ή να προκύψει αποκλειστικά από αυτή τη δορυφορική αποτύπωση.

Τον Αύγουστο του 2017, η «Κ» είχε ακολουθήσει στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής (δύο εβδομάδες μετά τη φωτιά που είχε πλήξει το συγκεκριμένο σημείο) στελέχη της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ) της Πυροσβεστικής, για να δει πώς κινούνται στην καμένη γη. Πώς διαβάζουν την αιθάλη, πώς παρατηρούν απανθρακωμένες επιφάνειες για να φτάσουν στην αρχική εστία, να ανακαλύψουν την αιτία και να αναζητήσουν πιθανούς ενόχους.

Σχηματίζοντας ένα «V» με τα χέρια του, ερευνητής είχε δείξει στην «Κ», στο περιστατικό της Καισαριανής, πώς κινείται και απλώνεται μια δασική πυρκαγιά.

Λίγες ημέρες πριν από αυτό το οδοιπορικό, η Πυροσβεστική είχε αντιμετωπίσει τη μεγάλη φωτιά στον Κάλαμο Αττικής. Τότε, τόσο στελέχη της ΔΑΕΕ όσο και πυροσβέστες της Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών, που είχαν επιχειρήσει εκεί το 2017 και μίλησαν στην «Κ», αναφέρθηκαν στο φαινόμενο της κηλίδωσης (spotting).

Η κηλίδωση

Πρόκειται για τη μεταφορά καύσιμης ύλης από τον άνεμο σε μακρινές αποστάσεις, σε άλλα άκαυστα σημεία. Στον Κάλαμο, σύμφωνα με όσα είχαν πει τότε μέλη της Πυροσβεστικής στην «Κ», αρκετοί πολίτες θεωρούσαν ότι υπήρχαν και άλλες εστίες φωτιάς και μιλούσαν σε κλήσεις τους για εμπρηστικούς μηχανισμούς. Αποδείχθηκε όμως ότι οι εστίες ήταν κηλιδώσεις και οι υποτιθέμενοι εμπρηστικοί μηχανισμοί ήταν σκουπίδια σκορπισμένα στο δάσος. «Υπάρχουν καύτρες που μπορεί να κάνουν κηλιδώσεις και να ξεφυτρώσει φωτιά σε σημείο που πριν ήταν ανέγγιχτο», είχε δηλώσει στην «Κ» ένας εκ των πυροσβεστών που συμμετείχαν τότε στην κατάσβεση.

Τελικά στην περίπτωση του Καλάμου πέρυσι η Πυροσβεστική διαπίστωσε ότι η φωτιά είχε ξεκινήσει από πυλώνες της ΔΕΗ. Λόγω του φαινομένου της κηλίδωσης, ο μεγάλος αριθμός εστιών –ειδικά σε περιοχές με κωνοφόρα δέντρα– δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι μια πυρκαγιά προέκυψε από δόλια ενέργεια.

Σε κάθε περίπτωση, μόνο η επιτόπια παρατήρηση και έρευνα των αρμόδιων στελεχών της Πυροσβεστικής –όπως έγινε και φέτος στα περιστατικά της Δυτικής και της Ανατολικής Αττικής– μπορεί να δώσει απαντήσεις για τα αίτια μιας φωτιάς.

Ακόμη και ο τρόπος που θα επικαθίσει η αιθάλη σε ένα βράχο μπορεί να δείξει σε ένα έμπειρο μάτι την κατεύθυνση που ακολούθησαν οι φλόγες.

Στο βιβλίο του «Εγκλήματα εμπρησμού: Η εγκληματολογική έρευνα», ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, αντιστράτηγος - υπαρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος ε.α., περιγράφει αναλυτικά τα σημάδια που συχνά ακολουθούν οι ειδικοί για να εντοπίσουν και να ερευνήσουν την αρχική εστία μιας φωτιάς.

Οι δείκτες καύσης

Αυτά τα ίχνη ονομάζονται δείκτες καύσης και αποδεικνύουν την κατεύθυνση που πήρε μια δασική πυρκαγιά. Αν κάποιος τα ακολουθήσει αντίστροφα, μπορεί να φτάσει στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησε. Ενας από τους πιο γνωστούς δείκτες στον οποίο βασίζονται οι ειδικοί είναι η γωνία απανθράκωσης. Οσο απομακρύνεται κάποιος από την αρχική εστία, τόσο μεγαλύτερη είναι η γωνία που σχηματίζει η μαυρισμένη επιφάνεια σε κορμούς δέντρων.

Καμένο οικόπεδο στο Μάτι. (Φωτογραφία: Αλεξία Τσαγκάρη)

Ο δείκτης τύπου «αλιγάτορα» μπορεί να δείξει την ένταση και την κατεύθυνση της πυρκαγιάς. Οπως σημειώνεται στο βιβλίο «Εγκλήματα εμπρησμού: Η εγκληματολογική έρευνα», από το πέρασμα της φωτιάς σε κάθετα καύσιμα υλικά (ξύλινους στύλους, κολόνες ΔΕΗ, ξύλινους φράχτες, κορμούς δέντρων), η απανθράκωση έχει τη μορφή φολίδωσης, θυμίζοντας το δέρμα αλιγάτορα. «Οι φολίδες παρατηρούνται στην πλευρά από όπου έρχεται η πυρκαγιά, μπορεί να είναι διαφόρων μεγεθών και χρωματισμού, ανάλογα με την ένταση και τη θερμοκρασία της πυρκαγιάς», αναφέρεται στο βιβλίο.

Η διεύθυνση της πυρκαγιάς μπορεί να προκύψει και από τον δείκτη παγώματος κλαδιών. Η θερμότητα που εκλύεται από τη φωτιά αφυδατώνει τα φύλλα και τα μικρά κλαδιά, ο άνεμος στη συνέχεια τα στρέφει προς συγκεκριμένη κατεύθυνση και αυτά «παγώνουν» σε αυτή τη θέση δείχνοντας πώς κινήθηκαν οι φλόγες.

Πάνω στην καμένη γη το έμπειρο μάτι των ερευνητών αναζητεί και άλλα στοιχεία. Ο τρόπος με τον οποίο έχει επικαθίσει η αιθάλη πάνω σε μη εύφλεκτα αντικείμενα (βράχια, μεταλλικούς φράχτες και δοχεία) προδίδει την πορεία της φωτιάς. Οι ειδικοί χτενίζουν τις πληγείσες περιοχές για αυτές τις κηλίδες. Οι περισσότεροι από αυτούς τους δείκτες δεν σβήνουν με την πάροδο του χρόνου. Είναι φυσικά αποτυπώματα που μπορούν –ανάλογα με την περιοχή και τις συνθήκες– να μείνουν αναλλοίωτα στην πληγείσα γη για αρκετούς μήνες.

Οι αποδείξεις

Αφού αξιοποιήσουν αυτά και άλλα σημάδια και βεβαιωθούν ότι όντως βρίσκονται στην αρχική εστία μιας φωτιάς, τα ειδικά στελέχη της Πυροσβεστικής ψάχνουν για αποδεικτικά στοιχεία. Μπορεί να χρησιμοποιήσουν μαγνήτες για να σαρώσουν το έδαφος. Εφόσον εντοπίσουν κάποιον εμπρηστικό μηχανισμό, τον στέλνουν στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών της Αστυνομίας για να εξαχθούν δακτυλικά αποτυπώματα και εάν είναι εφικτό βιολογικό υλικό. Περαιτέρω αναλύσεις μπορεί να γίνουν και στο Γενικό Χημείο του Κράτους.

Σύμφωνα με στοιχεία της Πυροσβεστικής, το 2017 συνελήφθησαν 240 άτομα για εμπρησμό από αμέλεια και 34 για εμπρησμό από πρόθεση. Ενας εξ αυτών προφυλακίστηκε γιατί συμμετείχε σε περισσότερα από 15 περιστατικά. Αντίστοιχα, το 2016 οι συλλήψεις για εμπρησμό από αμέλεια ήταν 263 και 54 για εμπρησμό από πρόθεση.

Πέρα από τις επιτόπιες έρευνες, οι ανακριτές της Πυροσβεστικής συλλέγουν πάντα και μαρτυρίες που μπορεί να τους φέρουν πιο κοντά στη λύση του γρίφου. Πληροφορίες από περίοικους ή συναδέλφους τους που έφτασαν πρώτοι στο σημείο μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμες. Ακόμη και οι τηλεφωνικές κλήσεις που γίνονται στο 199 της Πυροσβεστικής μπορεί να προσφέρουν σημαντικά στοιχεία.

πηγη